Van Gogh in Kloosterhaar.
-Op verzoek van het Dorpsarchief heeft drs. J. van Gogh in augustus 2013 een artikel over zijn onderduikperiode geschreven.
In het kader van de naderende 4 en 5 Mei herdenkingen plaatsen we hier gedeelten van dit artikel.
De schilder Vincent van Gogh werd in zijn levensonderhoud gesteund door zijn broer Theo. Deze Theo was de opa van Johan van Gogh. Johan is nu 92 jaar en woont met zijn vrouw Anneke in Wassenaar (Z-H). ,,In de zomer van 1943 kreeg ik een oproep me te melden voor de Arbeitseinsatz, d.w.z. te gaan werken in Duitsland. Iets wat als het maar enigszins kon, vermeden moest worden. Via een familielid van textielfabrikant Ten Cate uit Almelo kreeg ik het adres van boer R. van Veen aan de Tonnendijk in Vroomshoop. Daar hielp ik, als student uit Amsterdam, mee bossen te binden van haver en tarwe, achter de maaimachine. Na korte tijd verhuisde ik naar Smeenk aan de Kloosterdijk. Dit was tevens een doorgangshuis voor het verzet, die o.a. distributiekantoren voor bonkaarten voor eten, kleren, schoeisel etc. overvielen. Na een paar weken bij Smeenk ging ik naar Kassies die op de boerderij “Repos Ailleurs” (Rust Elders) aan het Overijssels kanaal in Geerdijk bij Vroomshoop woonde. Kassies had vier kinderen tussen de vier en tien jaar. Er werd op turf gestookt. De nette kamer werd alleen gebruikt als er bezoek was. Er zat een echte bedstee in en dat werd mijn slaapplaats. De boerderij was 20 bunder (Ha) met één paard en één koe. Één van de eerste vragen was of ik mee naar de kerk ging? Van Veen, Smeenk en Kassies waren gereformeerd. Mijn antwoord dat ik nooit naar de kerk ging moet hun ernstig verontrust hebben. Later heb ik vernomen dat ze naar de dominee zijn gegaan, wat ze daar mee moesten? De dominee heeft hen geantwoord dat als ik de kinderen maar niet probeerde van hun geloof af te brengen en niet vloekte, dat ze mij dan verder konden huisvesten. Reizen was in de vooroorlogse jaren een onbekend iets. Mevrouw Kassies vertelde me eens dat ze Vroomshoop maar één keer in haar leven verlaten had, n.l. toen ze ging trouwen in het raadhuis van Den Ham! Ik werkte gewoon mee op het land, op klompen.
In het kader van de naderende 4 en 5 Mei herdenkingen plaatsen we hier gedeelten van dit artikel.
De schilder Vincent van Gogh werd in zijn levensonderhoud gesteund door zijn broer Theo. Deze Theo was de opa van Johan van Gogh. Johan is nu 92 jaar en woont met zijn vrouw Anneke in Wassenaar (Z-H). ,,In de zomer van 1943 kreeg ik een oproep me te melden voor de Arbeitseinsatz, d.w.z. te gaan werken in Duitsland. Iets wat als het maar enigszins kon, vermeden moest worden. Via een familielid van textielfabrikant Ten Cate uit Almelo kreeg ik het adres van boer R. van Veen aan de Tonnendijk in Vroomshoop. Daar hielp ik, als student uit Amsterdam, mee bossen te binden van haver en tarwe, achter de maaimachine. Na korte tijd verhuisde ik naar Smeenk aan de Kloosterdijk. Dit was tevens een doorgangshuis voor het verzet, die o.a. distributiekantoren voor bonkaarten voor eten, kleren, schoeisel etc. overvielen. Na een paar weken bij Smeenk ging ik naar Kassies die op de boerderij “Repos Ailleurs” (Rust Elders) aan het Overijssels kanaal in Geerdijk bij Vroomshoop woonde. Kassies had vier kinderen tussen de vier en tien jaar. Er werd op turf gestookt. De nette kamer werd alleen gebruikt als er bezoek was. Er zat een echte bedstee in en dat werd mijn slaapplaats. De boerderij was 20 bunder (Ha) met één paard en één koe. Één van de eerste vragen was of ik mee naar de kerk ging? Van Veen, Smeenk en Kassies waren gereformeerd. Mijn antwoord dat ik nooit naar de kerk ging moet hun ernstig verontrust hebben. Later heb ik vernomen dat ze naar de dominee zijn gegaan, wat ze daar mee moesten? De dominee heeft hen geantwoord dat als ik de kinderen maar niet probeerde van hun geloof af te brengen en niet vloekte, dat ze mij dan verder konden huisvesten. Reizen was in de vooroorlogse jaren een onbekend iets. Mevrouw Kassies vertelde me eens dat ze Vroomshoop maar één keer in haar leven verlaten had, n.l. toen ze ging trouwen in het raadhuis van Den Ham! Ik werkte gewoon mee op het land, op klompen.
In de 1e helft van 1944 kwam ik via de bovengenoemde R. van Veen bij de familie Biewenga terecht. Toen D125 te Kloosterhaar, nu Kloosterstraat 16 te Sibculo, tegenover het Engbertsdijksveen. Een boerderij van 45 ha. Met een grote korenschuur één kilometer het land in, en daarvoor het huis van de familie Bokxem. Toen ik er kwam waren er drie paarden, 1 koe voor eigen gebruik en 1 varken voor eigen slacht. Naast Bokxem waren er 3 vaste arbeiders, Jan Hendrik Schipper, Hendrik Mollen, en Jan Dragt en wat “losse arbeiders”. Weer werkte ik er gewoon mee op het land. Je zag er altijd wel een aantal patrijzen en in februari begonnen de eerste leeuweriken met hun jubelzang. In tegenstelling tot Kassies hadden we hier zaterdagmiddag vrij. Op 16 september 1944 vlogen er ineens allemaal vliegtuigen over en daalden overal parachutisten. Dit bleek Operatie Market Garden te zijn, een poging van de geallieerden om bij Nijmegen en Arnhem de Waal en de Rijn over te steken. 3 Belgische parachutisten, die krijgsgevangenschap door de Duitsers hadden weten te vermijden, bleven een nacht bij Biewenga. Een verzetsorganisatie bracht hen de volgende dag weer verder. Door onze regering in Londen was bij het begin van de operatie Market Garden een spoorstaking afgekondigd. Er kwam toen geen voedsel meer naar de steden.
Verschillende personen vonden in de loop van het jaar nog onderdak bij de familie Biewenga. Zo was er een tijd “oom stroop”, een leraar Frans die ook moest onderduiken. Hij had het werk niet uitgevonden en dat irriteerde mevrouw Biewenga. Hij moest toen suikerbieten op een turfvuur koken, en daar stroop van maken. In de winter 1944/1945 waren er ook nog twee jongens (Gerrit Veerman en Henk van de Heuvel), van ongeveer twaalf jaar oud, die over het IJsselmeer naar Friesland gebracht waren, en van daaruit verder verspreid waren. Bij andere gezinnen domineerden deze westerse jongens soms het hele huishouden. Mevrouw Biewenga had er terecht de wind flink onder! Nieuw voor mij was het dorsen van koren met echte dorsvlegels. Ook kunstmest strooien met een zware zak voor je borst lopend, hoorde erbij. Mensen uit o.a. Enschede kwamen in een lange rij om aardappelen vragen. Ieder kreeg max. 15-20 kilo voor een redelijke prijs.
Op de foto hiernaast, voor het huis van Biewenga, v.l.n.r.: evacué Gerrit Veerman uit Amsterdam, dochter Edy Biewenga, onderduiker Johan van Gogh, zoon Dick Biewenga, evacué Henk van de Heuvel en onderduiker Karel de Bruin (hoofdredacteur bij Nieuwsblad van het Noorden)
Op de foto hiernaast, voor het huis van Biewenga, v.l.n.r.: evacué Gerrit Veerman uit Amsterdam, dochter Edy Biewenga, onderduiker Johan van Gogh, zoon Dick Biewenga, evacué Henk van de Heuvel en onderduiker Karel de Bruin (hoofdredacteur bij Nieuwsblad van het Noorden)
8 maart 1945 was een hele zwarte dag. Na een mislukte aanslag op Rauter, de hoogste SS-officier in Nederland namen de Duitsers op de Woeste Hoeve (oost-Veluwe) wraak door 117 mensen te fusilleren. Onder hen bevond zich ook dokter Post uit Bergentheim. Op deze datum werden in heel Nederland meer dan 200 gevangenen geëxecuteerd. Ook Johan’s oudere broer Theo, (geboren 5 nov. 1920) werd slachtoffer van deze represaillemaatregel. Hij was een paar dagen eerder als verzetsstrijder was gearresteerd werd op die achtste maart bij Rozenoord Amsterdam gefusilleerd! Een nicht van Johan in Almelo had dit op een ingewikkelde manier per telefoon te horen gekregen en kwam op de fiets naar Kloosterhaar om het te vertellen. Paarden werden door de Duitsers nog gevorderd. Biewenga had ze veilig in de witte schuur 1 km achter het huis staan. Op 5 april werd 1945 werden we hier bevrijd door Canadezen in Jeeps. Uit de winkel van Prenger (nu fam. Soeten, Kloosterstraat 25) kwam een Joods echtpaar tevoorschijn dat daar jaren ondergedoken heeft gezeten. Diep respect voor de “magies” (Alie en Fenna) Prenger en hun broer Frits de bakker, dat ze al die tijd , zonder dat iemand het geweten heeft, dit echtpaar hadden gehuisvest! Zeker als men bedenkt dat hun kruidenierswinkel het trefpunt van de hele omtrek was. Op zaterdag kwam iedereen daar zijn boodschappen doen en nieuwtjes uitwisselen.
Helaas hebben Johan en Anneke in 2004 hun zoon Theo (hij was vernoemd naar Johan’s omgekomen broer), filmmaker en columnist ook verloren! Hij werd in Amsterdam op straat vermoord door Mohammed B (Bouyeri). Tot voor enkele jaren kwam Johan van Gogh heel trouw elk jaar de familie Biewenga nog bezoeken. Op 23 november 2013 heb ik met Edy Biewenga een bezoek gebracht aan Johan en Anneke in Wassenaar.
Helaas hebben Johan en Anneke in 2004 hun zoon Theo (hij was vernoemd naar Johan’s omgekomen broer), filmmaker en columnist ook verloren! Hij werd in Amsterdam op straat vermoord door Mohammed B (Bouyeri). Tot voor enkele jaren kwam Johan van Gogh heel trouw elk jaar de familie Biewenga nog bezoeken. Op 23 november 2013 heb ik met Edy Biewenga een bezoek gebracht aan Johan en Anneke in Wassenaar.
